شیر کنترلی یا همان کنترل ولو (Control Valve) از جمله تجهیزات ابزار دقیقی هستند که به منظور تنظیم جریان یا فشار  مایعات و گاز ها به عنوان عنصر نهایی در صنایع و اتوماسیون صنعتی  بسیار مورد استفاده قرار می گیرند.

اجزا شیر کنترلی

1. اکچویتور :

اکچویتور یا عملگر دستگاهی است که وظیفه اجرای دستورات کنترلی را دارد. مثلا باز و بسته کردن یک شیر ، که در واقع  این عمل ایجاد یک حرکت است برای همین به اکچویتورها عملگر یا محرک گفته می‌‌شود.

2. ولو :

شیر یا ولو (valve) تجهیزی است که جریان یک سیال مثلا گاز، مایع یا جامدات با رفتار شبیه به مایع را تنظیم (regulate)، هدایت (Direct) و یا کنترل (Control) می‌‌کند. شیر ها اصولا جزو اتصالات لوله‌ها (pipe) به شمار می‌‌آیند.

3. پوزیشنر :

پوزیشنر یا موقعیت دهنده شیر (Valve Positioners) وظیفه بهبود عملکرد و کارایی مجموعه شیر کنترل را بر عهده دارد و البته وجود آن در مجموعه الزامی نمی باشد. پوزیشنر های سوار بر شر کنترل ها از انواع پنوماتیکی، الکتروپنوماتیکی و یا دیجیتالی هستند و زمانی که وظیفه آن تنظیم جریان است مورد استفاده قرار می گیرند. پوزیشنر، سیگنال ورودی را به موقعیت شیر ارتباط می‌ دهد و هر فشاری که مورد نیاز باشد تا این تناسب حفظ شود را تأمین می‌کند.

کاربرد شیر کنترل در صنعت

شیر های کنترل در صنایع مختلفی به جهت عنصر نهایی سیستم اتوماسیون مورد استفاده قرار می گیرند که از جمله این صنایع می توان به پالایشگاه ها ، مواد شیمایی و دارویی، صنایع غذایی، تولید کاغذ و نیروگاه های تولید برق اشاره کرد و عملکرد های اصلی آنها عبارتند از راه اندازی، توقف و هدایت جریان سیالات و یا تنظیم و کاهش نرخ جریان، جلوگیری از برگشت جریان و کاهش و تنظیم فشار می باشد.

همان طور که بیان کردیم، شیرکنترل یک عنصر نهایی در اتوماسیون به حساب می آید که با کاهش هزینه‌ های عملیاتی و افزایش کیفیت کنترل سیستم باعث بهبود کارایی اتوماسیون و سیستم ابزار دقیقی‌‌ می‌‌‌شود و این موضوع وقتی اهمیت ویژه ای پیدا‌‌ می‌‌‌کند که در یک فرآیند صنعتی صدها لوپ کنترلی وجود داشته باشد.

شیرهای کنترلی در کاربردهای گوناگونی مورد استفاده قرار می گیرند زیرا اهداف متفاوتی برای استفاده از آنان وجود دارد و از اجزای پر اهمیت سیستم‌های کنترل صنعتی به شمار می‌‌ روند. به طور کلی ، آنها با تغییر اندازه مقدار سیال عبوری که بر اساس سیگنال‌های کنترل کننده به آن‌ ها می‌‌ رسد، سرعت مایعات مانند مواد شیمیایی، گازها  یا بخار را کنترل می‌‌ کنند. با تعیین سرعت عبور مواد می ‌توان مشخصه ‌هایی از فرآیند مانند فشار یا دما را کنترل نمود.