شیر پروانه‌ای یا باترفلای ولو (Butterfly Valve) یکی از انواع شیرآلات صنعتی می باشد که طبق استاندارد API609 طراحی شده و برای قطع و وصل جریان در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، تاسیسات ساختمان، صنایع غذایی و دیگر صنایع مورد استفاده قرار می گیرد. ازاین  شیر های می توان در طیف وسیعی از رسانه ها و در صنایع فرآیندی گوناگونی مانند صنایع آب و فاضلاب، ایستگاه های تقویت فشار و پمپاژ، صنایع دریایی و نیروگاه ها بهره مند شد.

شیر پروانه‌ ای از نوع شیرآلات چهار زمانه می باشد که به صورت ۹۰ درجه می چرخد و باعث می شود که مسیر سیال کاملا باز و کاملا بسته ‌باشد. دلیل نامگذاری این نوع از شیر ها شباهت ساختاری آن ها به حرکت پروانه است که دیسک آن همچون بال پروانه عمل کرده و باز و بسته می شود. همچنین آن‌ها از نوع شیرآلات دو جهته (Bi-Directional) بوده به این معنی که ممنوعیت کارگزاری یا جهت خاصی برای نصب روی سیستم لوله کشی ندارد و از هر دو طرف آن هنگام نصب می توان استفاده کرد.

در برخی از فرآیند ها، دماهای شدید و خورندگی عواملی هستند که به راحتی آب بندی شیر ها را به خطر می اندازند. برای جلوگیری از این مسئله می توان از شیر های پروانه ای که در برابر سرما یا گرمای شدید همچنین سیالات خورنده مقاومت بالایی دارند استفاده نمود. این بدان معنی است که شیر های پروانه ای آب بندی یکپارچگی خود را در این موارد حفظ می کنند، که برای کاربرد های پرمخاطره مانند تولید انرژی و فرآوری های نفتی و گازی بسیار مهم است (زیرا یک نشت کوچک می تواند امنیت عمومی یا محیط زیست را تهدید کند.)

اجزاء شیر پروانه ای

• دیسک یا مجرابند
• بدنه (Body)
• نشیمنگاه (Seat)
• محرک یا راه انداز

کاربرد شیر پروانه ای

با توجه به متریال بدنه، دیسک و سیت به شیر استیل و پلیمری معروف می باشند و در صنایع آب و فاضلاب، صنایع نفت و گاز به عنوان شیر پروانه ای گاز، تاسیسات ساختمانی، صنایع اکتشاف، صنعت کشتی سازی، استخراج میدان نفتی و گازی، و صنایع غذایی با نام شیر پروانه ای صنایع غذایی و غیره استفاده می شود.

نکات و مزایای شیر پروانه ای

• قیمت مناسب و بسیار پایین
• قطع و وصل و یا کنترل سریع جریان
• عملکرد آسان و سریع
• کاربرد فراوان، علی الخصوص در سایز های بزرگ
• تعمیرات سهل و آسان
• به حداکثر رساندن سرعت جریان سیال در حداقل زمان و میزان حرکت شیر (مخصوصاً در مورد کنترل فشار سیالات در مخازن یا برج های تحت فشار)
• کاربرد در انتقال سیالات با حجم زیاد